การรักษาของโคกำแพงแสน

การให้ยาของโคกำแพงแสน

การให้ยาโคหรือการรักษาโค โดยทั่วไปผู้เลี้ยงมักจะประสบปัญหาเนื่องจากการเจ็บป่วยของโค

โดยเฉพาะในกรณีที่ไม่มีสัตวแพทย์อยู่ ซึ่งผู้เลี้ยงจะต้องศึกษาและมีความรู้เรื่องการป้องกันการรักษา

การเจ็บป่วยเบื้องต้น เช่น การทำวัคซีน การถ่ายพยาธิ การกำจัดพยาธิภายนอก เป็นต้น

การให้ยาแก่โค เมื่อโคป่วยหรือเกิดปัญหาขึ้นนั้นมีหลายวิธี แต่เราก็ต้องเลือกให้ยาตามขนาด

อายุ น้ำหนัก ความเหมาะสม คือ

1. ให้ยาทางปาก (Oral adrainestration)

2. ให้ยาโดยการฉีด (Parenteral route)

- ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง

- ฉีดเข้ากล้าม

- ฉีดเข้าเส้นเลือด

- ฉีดเข้ากระเพาะ

3. ให้ยาทางอวัยวะเพศ (Vaginal route)

4. ให้ยาภายนอก (Exteral application)

การให้ยาทางปาก คือ การให้โคกินเข้าไปทางปาก อาจเป็นผงละลายน้ำ ผสมในอาหาร เป็นเม็ด เป็น

น้ำก็ได้การให้ยาทางปากอาจทำให้โคสำลักได้ ซึ่งจะต้องระมัดระวัง

- การให้ยาเม็ด โดยใช้เครื่องป้อนยา (balling gun) ควรปฏิบัติดังนี้

1. นำโคเข้าซองบังคับ ใช้เชือกผูก อาจเข้าขลุม หรือใช้คีมจูงจมูก หรือจับสะพายให้

แน่น

2. ใส่ยาเม็ดที่หัวของเครื่องป้อนยา

3. บังคับโคให้อ้าปาก โดยดึงคีมจูงจมูกให้แหงนหน้าขึ้น

4. สอดเครื่องมือที่ป้อนยาลงไปที่โคนลิ้น ดันยาออกมาเพื่อให้โคกลืนยาเข้าไป

5. ถ้าไม่มีเครื่องป้อนยา ให้เอามือล้วงเข้าไปในปากเพื่อดึงลิ้นออกมา เอายาเม็ดวางที่

โคนลิ้นให้ลึกที่สุดแล้วหุบปาก สักครู่โคจะกลืนยา ถ้าให้ดีควรจะกรอกน้ำตาม (บาง

คนให้ยาผสมในกล้วยสุกแล้วใส่ปากโคเลยก็ใช้ได้)

- การให้ยาน้ำ โดยการกรอก (drench) อาจนำยาเม็ดมาบด หรือยาผงมาผสมน้ำเพื่อให้

ละลาย แล้วนำมากรอกให้โค ด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า “ปืนกรอกยา” (drenching gun) หรืออาจใช้ขวด

น้ำอัดลมก็ได้ มีวิธีการดังนี้

1. ใส่ยาที่เป็นน้ำลงในเครื่องมือ หรือขวด

2. บังคับโคให้อยู่นิ่ง ดึงจมูกให้เงยหน้าขึ้น

2

3. นำปลายเครื่องมือหรือขวดที่เตรียมยาไว้สอดใส่เข้าไปข้างปากโคให้ลึกถึงบริเวณลิ้น

โค และดันหรือเทยาลงไปในทางปากให้ยาไหลผ่านช่องคอเข้าไป

การให้ยาโดยการฉีด (Parentenal route)

การฉีด หมายถึง การให้ยาเข้าสู่ร่างกายผ่านผิวหนังเข้าไป โดยอาศัยเข็มกับกระบอกฉีดยา การ

ฉีดยาเป็นวิธีการให้ยาให้ผลอย่างรวดเร็ว แต่อย่างไรก็แล้วแต่ผู้ฉีดจะต้องมีความชำนาญและมีความ

สะอาด ก่อนใช้กระบอกฉีดยาหรือไซริงค์ และเข็มที่เคยใช้แล้ว จะต้องล้างน้ำยาฆ่าเชื้อ โดยการต้มน้ำ

ร้อนประมาณ 10-15 นาที จากนั้นเช็ดด้วยผ้าหรือกระดาษซับให้แห้ง ระวังอย่าให้มีน้ำอยู่ข้างใน วิธีการ

คือใช้ไซริงค์ดึงเข้าออกเพื่อใส่น้ำออกให้หมด ถ้าใช้เข็มอันเดียวฉีดโคหลายตัว เข็มก่อนใช้ฉีดตัวต่อไป

จะต้องทำการฆ่าเชื้อทุกครั้ง ขนาดของเข็มที่ใช้ขึ้นอยู่กับขนาดของตัวโคที่จะฉีดปกตินิยมใช้เบอร์ 18

ยาว ½ - 1½ นิ้ว ไซริงค์ก็ขึ้นอยู่กับยาที่ใช้ ซึ่งมีตั้งแต่ 10 ซีซี ถึง 50 ซีซี เป็นพลาสติกหรือ แก้วก็ได้

ก่อนฉีดยา ผู้ฉีดจะต้องอ่านสลากของยาให้ละเอียดถึงวิธีการใช้ เช่น ชนิดของสัตว์ อายุ และ

น้ำหนัก และฉีดเข้าไปใต้ผิวหนัง เข้ากล้าม เข้าเส้นเลือด ซึ่งจะต้องดูที่ข้างขวดหรือสลากที่ชอบเขียนเป็น

ภาษาอังกฤษ (ถ้าเป็นภาษาไทยก็ไม่มีปัญหา) คำย่อ ดังนี้

- ฉีดเข้ากล้าม เขียนว่า IM intramuscular

- ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง เขียนว่า SC, IS Subcutaneous

- ฉีดเข้าเส้นเลือด เขียนว่า IV intravenous

- ฉีดเข้าเต้านม เขียนว่า IMM intramammary

- กรัม เขียนว่า grm. Grams

- มิลลิกรัม เขียนว่า mg. Milligrams

- แกลลอน เขียนว่า gal. Gallon

- ชั่วโมง เขียนว่า hrs. hours

- ปอนด์ เขียนว่า Ibs

- มิลลิลิตร เขียนว่า ml. milliliter

- กรัม/นน. ตัวเป็นปอนด์ เขียนว่า mg/lb body wt. Milligrams per

pound of body weight

3

วิธีการฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง

1. นำโคเข้าซองบังคับ

2. ทำความสะอาดบริเวณผิวหนังโดยยาฆ่าเชื้อเช่น แอลกอฮอล์

3. ถ้าเข็ม ½ นิ้ว ก็แทงเข้าไปจะทะลุผิวหนังพอดี แล้วทำการเดินยา แต่ถ้าเข็ม 1-1½ นิ้ว

จะต้องใช้มืออีกข้างดึงหนังออกมา แล้วแทงผ่านทะลุหนังเข้าไปแล้วจึงเดินยา (ต้องแน่ใจว่า

ปลายเข็มอยู่ใต้ผิวหนังจริง)

4. ใช้สำลีที่ชุบแอลกอฮอล์หรือมือที่สะอาดคลึงเบาๆ (ระวังอย่าให้ยารั่วไหลออกมา) จะทำให้

ยากระจายได้ดีขึ้น

วิธีการฉีดยาเข้ากล้าม

1. นำโคเข้าซองบังคับ

2. ทำความสะอาดบริเวณที่ฉีดยาให้สะอาดทาด้วยแอลกอฮอล์

3. ให้ยาตามที่กำหนด

4. บริเวณที่ฉีด คือบริเวณแผงคอ และบริเวณกล้ามเนื้อโคขาหลัง (ส่วนนี้ระวังโดนเตะ)

5. การปักเข็มให้ปักเข็มก่อน จะทำงานได้ง่ายกว่า โดยใช้บริเวณหลังมือตบบริเวณที่จะฉีด

เบาๆ 3-4 ครั้ง จึงปักเข็มทันที นำไซริงค์ไปสวมเข้ากับหัวเข็ม ดึงลูกสูบเบาๆ ดูว่ามีเลือด

เข้ามาในไซริงค์หรือเปล่า ถ้าไม่มีก็เดินยา ถ้ามีเลือดต้องย้ายตำแหน่ง

วิธีการฉีดยาเข้าเส้นเลือด

1. นำโคเข้าซองบังคับ

2. จับโคแหงนหน้าขึ้นผูกให้แน่น

3. ใช้สำลีชุบแอลกอฮอล์บริเวณเส้นเลือดดำที่คอ ซึ่งตั้งอยู่บริเวณร่องกล้ามคอกับหลอดอาหาร

ใช้มือกดตรงบริเวณเลือด เส้นจะบวมขึ้นมองเห็นได้ชัด

4. ใช้เข็มเบอร์ 18 ยาว 1½ นิ้ว แทงให้ผ่านผิวหนังก่อนแล้วค่อยๆ สอดผ่านเข้าไปถึงหลอด

เลือด เลือดก็จะไหลพุ่งเข้ามาในไซริงค์ แสดงว่าแทงเข้าเส้นเลือด แต่ถ้าไม่ถูกเส้นเลือด

เลือดจะไม่ไหลเข้าไซริงค์ จะต้องแทงตำแหน่งใหม่ เมื่อถูกเส้นเลือดแล้วก็ค่อยๆ เดินยา

ระวังอย่าให้มีฟองอากาศหลุดเข้าไปในเส้นเลือดเป็นอันขาด ทำให้ตายได้

วิธีการฉีดยาเข้ากระเพาะ

เป็นการฉีดยาเข้ากระเพาะผ้าขี้ริ้ว (Rumen) ในกรณีที่ใช้ถ่ายพยาธิ หรือเกิดแก๊สในกระเพาะ

(ท้องขึ้น) การฉีดอาจใช้เข็มเบอร์ 14 แทงลงไป หรือใช้เหล็กโทรคาร์ (Trocar) แทงด้านท้ายตรงบริเวณ

สวาบ

4

วิธีการให้ยาทางอวัยวะเพศ

คือ การให้ยาทางช่องคลอด ในกรณีที่ช่องคลอดอักเสบ หรือมดลูกเป็นแผล__